تحلیل تطبیقی خسرو شیرین نظامی گنجوی و نوروز خواجوی کرمانی

داستان سرایی منظوم با نظامی گنجوی به اوج رسید و شیوه جدیدی که او در داستان پردازی بویژه داستانهای منظوم عاشقانه بوجود آورد، سبب تحولی عظیم در داستانسرایی فارسی گردید. داستانسرایی بعد از نظامی تا حدی متاثر و یا دنباله کار نظامی است و شاعران بسیاری بعد از نظامی، گوی نظیره پردازی در برابر پنج گنج وی به میدان افکندند. نظیره پردازی چون امیرخسرو دهلوی، خواجوی کرمانی، جامی، وحشی بافقی، طالب آملی و میرزامحمدصادق نامی. این نظیره پردازان اگر چه متاثر از شیوه داستانسرایی نظامی اند، اما خود نیز دارای نکات و ابتکارات بدیع بسیارند. گل و نوروز خواجوی کرمانی، در میان نظیره های خسرو و شیرین، نظیره ای موفق و خواجو نیز در شیرین کلامی شاگرد شایسته نظامی است . گذشته از این شیوه داستانسرایی و شخصیت پردازی گل و نوروز، بسیاری از کنایات ، ترکیبات ، موضوعات ، اشارات اساطیری، تاریخی و آیات و احادیث این داستان برگرفته و متاثر از خسرو و شیرین نظامی است و آنجا که وزن اشعار دو داستان نیز یکی است ، موسیقی اصوات و حروف نیز بسیار همانند است . خواجو در گل و نوروز حدود هفتد و هفت بیت یا مصرع رااز خسرو و شیرین اقتنباس کرده است . اقتنباس و استقبالهای گل و نوروز از خسرو و شیرین را به چهار دسته می توان تقسیم کرد. دسته اول: ابیات و مصرعهایی که کاملا همانند می باشند. خ ش : محمد کافرینش هست خاکش - هزاران آفرین بر جان پاکش 20/129 گ ن: هزاران آفرین بر جان پاکش - که خاکش بر سر آنکونیست خاکش 8/12 دسته دوم:ابیات و مصرعهایی که یک واژه آنها متفاوت است . خ ش :اتابیک ایلدگز شاه جهانگیر - که زد بر هفت کشور چار تکبیر 18/35 گ ن :کشیده طبع را در چار زنجیر - زده بر هفت کشور چار تکبیر 18/12 دسته سوم: ابیات و مصرعهایی که مضمون آنها مشترک ، اما واژگان آن ها متفاوت است . خ ش : بدین تخت با جام جمشید - به سلطان برآمد نام خورشید 5/131 گ ن :بدین تخت روان با مسجدی جام - به خاقانی برآمد شمس را نام 16/15 دسته چهارم : ابیات و مصرعهایی که مضمون آن ها مشترک است .